Podstawowymi wyznacznikami przy wycenie wartości początkowej 3 środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych są w zależności od sposobu nabycia tych składników majątkowych:

– 1) cena nabycia,

– 2) koszt wytworzenia,

– 3) wartość rynkowa,

– 4) wartość poszczególnych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych stanowiących przedmiot aportu (jeżeli nie przekracza ona ich wartości rynkowej).

Wśród tych kryteriów podstawowe znaczenie znajdują dwa z wyżej wymienionych wyznaczników: cena nabycia i koszt wytworzenia. Są one stosowane zarówno w przypadku odpłatnego nabycia lub wytworzenia we własnym zakresie jak również przy ustalaniu wartości początkowej inwestycji w obcych środkach trwałych lub budynków i budowli wybudowanych na cudzym gruncie.

Wartość rynkowa ma zastosowanie w przypadku aportu, nabycia w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób. Poza tym również w przypadku nabycia środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych w ramach nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.

VAT naliczony przy nabyciu lub wytworzeniu środków trwałych. W przypadku nabycia środków trwałych przez podatników podatku od towarów i usług, za wartość początkową przyjmuje się kwotę netto, tj. bez VAT. Jeżeli jednak:

– nabyty składnik majątku służyć będzie wyłącznie czynnościom zwolnionym z VAT, lub też

– z tytułu nabycia środków trwałych nie będzie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego, za wartość początkową należy przyjąć wartość brutto (z VAT).

Jak wynika z art. 20 ust. 2 VATU, podatnik może zmniejszyć podatek należny o kwotę podatku naliczonego związaną ze sprzedażą opodatkowaną. Jeżeli więc nabyty środek trwały służyć będzie wyłącznie czynnościom zwolnionym z VAT brak będzie prawa do odliczenia podatku naliczonego. Tym samym w ewidencji środków trwałych należy przyjąć wartość początkową w kwocie równoważnej cenie nabycia.

Jeżeli składnik majątku służył będzie częściowo sprzedaży opodatkowanej, wówczas, zgodnie z art. 20 ust. 3 VATU, będzie przysługiwało prawo do obniżenia podatku należnego o taką część podatku naliczonego, która odpowiada procentowemu udziałowi wartości sprzedaży towarów opodat- kowanych w wartości sprzedaży ogółem. Stosunek ten oblicza się na podstawie sprzedaży z ostatnich sześciu miesięcy (z miesiącem, w którym dokonano zakupu włącznie). Wówczas za wartość początkową przyjmuje się kwotę stanowiącą różnicę pomiędzy ceną nabycia (wartość brutto) a odliczonym podatkiem naliczonym.