Przepisy dotyczące dokonywania odpisów amortyzacyjnych zawarte w PDOPrU przewidują możliwość niezaliczenia przez podatnika do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych pewnych składników majątkowych opisanych wart. lóaust. 1 oraz art. lóbust. 1, mających więc cechy środków trwałych. Oznacza to, że wydatki pozostające w związku z ich nabyciem lub wytworzeniem we własnym zakresie, podatnik może bezpośrednio wliczyć w koszty uzyskania przychodów w momencie ich poniesienia lub oddania przedmiotu do używania. Możliwe jest to na podstawie dwóch kryteriów: cenowego lub czasowego.

Kryterium cenowe zostało uregulowane w art. 16d ust. 1 PDOPrU poprzez zapis umożliwiający podatnikowi dokonanie wyboru, co do kwestii zaliczenia do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych tych składników majątku, których wartość nie przekracza 3500 zł.

Z kolei, w stosunku do składników majątku, których wartość przekracza 3500 zł możliwe jest zaliczenie wydatków związanych z ich nabyciem bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodu na podstawie kryterium czasowego (art. 16e). Uzależnione jest to przede wszystkim od długości przewidywanego okresu używania tych rzeczy. Warunek ten spełniony zostanie, gdy okres ten będzie równy lub krótszy niż rok. Przepis ten dotyczy składników wymienionych w art. 16a ust. 1 oraz art. 16b ust. 1 ustawy, a więc:

– budowli, budynków oraz lokali będących odrębną własnością,

– maszyn, urządzeń i środków transportu, oraz innych przedmiotów,

– spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego,

– spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego,

– prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,

– autorskich lub pokrewnych praw majątkowych,

– licencji,

– praw do: wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych, wzorów zdobniczych,

– know-how.

Zawyżenie przychodów a umorzenie wartości środków stałych

Jeżeli jednak, mimo takich przewidywań, faktyczny okres użytkowania ww. składników majątku przekroczy rok, wówczas podatnicy obowiązani są zaliczyć te składniki do środków trwałych albo wartości niematerialnych i prawnych, przyjmując je do ewidencji lub wykazu w cenie nabycia albo koszcie wytworzenia. Konsekwencją tego będzie konieczność dokonania korekty (zmniejszenia) kosztów uzyskania przychodów o różnicę między ceną nabycia lub kosztem wytworzenia a kwotą odpisów amortyzacyjnych, przypadającą na okres ich dotychczasowego używania, obliczonych przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych określonych w wykazie rocznych stawek amortyzacyjnych (załącznik do ustawy). Jeżeli korekta dotyczyć będzie wartości niematerialnych i prawnych przy ustalaniu stawek amortyzacyjnych zastosowanie znajdzie art. 16m. Ustalone w ten sposób stawki amortyzacyjne muszą być stosowane w całym okresie dokonywania odpisów amortyzacyjnych.

Zawyżenie kosztów uzyskania przychodów na skutek dokonania jedno- 2 razowego umorzenia wartości środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych prowadzi do uszczuplenia wpływów budżetowych. Dlatego też ustawodawca, w celu rekompensaty poniesionych strat, zobowiązuje podatników do wpłaty, w terminie do 20 dnia miesiąca, następującego po miesiącu, w którym upłynął rok używania, odsetek naliczonych od dnia zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie składników majątku. Odsetki wynoszą 0,1% za każdy dzień i obliczane są od różnicy, między ceną nabycia lub kosztem wytworzenia a kwotą odpisów amortyzacyjnych. W przypadku, gdy w miesiącu rozliczeniowym różnica ta jest wyższa od kosztów tego miesiąca, wówczas podatnik ma prawo pomniejszyć o tę nierozliczoną zaliczkę koszty w miesiącach następnych.