Wskutek zwolnienia dłużnika zobowiązanie wygasa. Wygaśnięcie następuje z chwilą zawarcia umowy przez strony, chyba że strony ustalą w tej umowie inny termin. Umorzona wierzytelność, jeżeli została zarachowana jako przychód należny, stanowi koszt uzyskania przychodu (art. 16 ust. 1 pkt 44 PDOPrU). Możliwość wliczenia w koszty podatkowe istnieje również w przypadku umorzenia kredytów (pożyczek) bankowych zgodnie z postanowieniami art. 16 ust. 1 pkt 43 PDOPrU, jeżeli jest związane z:

– a) bankowym postępowaniem ugodowym w rozumieniu przepisów o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków, lub

– b) postępowaniem upadłościowym, z możliwością zawarcia układu w rozumieniu przepisów Prawa upadłościowego i naprawczego, lub

– c) realizacjąprogramu restrukturyzacji na podstawie odrębnych ustaw, pod warunkiem przeznaczenia i wydatkowania równowartości 100% kwoty wierzytelności podlegającej umorzeniu na uruchomienie kredytów (pożyczek) dla przedsiębiorców objętych tym programem.

Pod pojęciem programu restrukturyzacji, na podstawie odrębnych ustaw, należy rozumieć restrukturyzację przeprowadzoną na podstawie następujących ustaw:

– a) z 7.10.1999 r. o wspieraniu restrukturyzacji przemysłowego potencjału obronnego i modernizacji technicznej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 83, poz. 932 ze zm.),

– b) z 14.7.2000 r. o restrukturyzacji finansowej górnictwa siarki (Dz.U. Nr 74, poz. 856 ze zm.),

– c) z 8.9.2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” (Dz.U. Nr 84, poz. 948 ze zm.),

– d) z 24.8.2001 r. o restrukturyzacji hutnictwa żelaza i stali (Dz.U. Nr 111, poz. 1196 ze zm.),

– e) z 28.11.2003 r. o restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego w latach 2003-2006 (Dz.U. Nr 210, poz. 2037 ze zm.).

W każdym innym, oprócz wymienionych powyżej przypadków wartość umorzonego kredytu (pożyczki) nie stanowi kosztu podatkowego u kredy- todawcy (pożyczkodawcy). Nie są również kosztem uzyskania przychodów umorzone odsetki, z uwagi na to, że do przychodów nie zalicza się kwot naliczonych, ale nieotrzymanych odsetek od należności w tym również od udzielonego kredytu (pożyczki).

W przypadku wierzytelności zarachowanych uprzednio jako przychody należne, a których źródłem nie są kredyty (pożyczki), wierzyciel przed dokonaniem ich umorzenia może dokonać odpisu aktualizującego, jeżeli nieściągalność tej wierzytelności zostanie uprawdopodobniona zgodnie z postanowieniami art. 16 ust. 2apkt 1 PDOPrU. Możliwość wliczenia w koszty podatkowe takiego odpisu aktualizującego przewiduje art. 16 ust. 1 pkt26a PDOPrU. Wówczas umorzenie takiej wierzytelności spowoduje zaliczenie do przychodów podatkowych wartości umorzonej wierzytelności w części, od której dokonane odpisy aktualizujące zostały uprzednio zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Tak więc wartość zaliczonego do kosztów podatkowych odpisu aktualizującego, po umorzeniu powiększa przychody, z drugiej jednak strony kwota wierzytelności umorzonej zostaje zaliczona do kosztów uzyskania przychodów.